سزیم ۱۳۷ به تولید آزمایشگاهی رسید

به گزارش ایسنا، سازمان انرژی اتمی ایران با توجه ویژه به منویات مقام معظم رهبری، سند تحول دولت مردمی، سند راهبردی صنعت هسته ای در افق 1420 و به ویژه با هدف رفع نیازهای مردم و کشورمان، پروژه‌های کلان و راهبردی دانش‌بنیان و پیشران حوزه های مختلف صنعت هسته‌ای را با محوریت روحیه‌ی خودباوری، خوداتکایی و درون‌زایی در سطح ملی تعریف و عملیاتی نموده است.

در همین راستا دانشمندان و متخصصان صنعت هسته‌ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم 137 که دارای ارزش‌های اقتصادی، فناوری، دانش بنیانی و کاربردهای متعدد است را در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه‌های صنعتی را رفع کنند.

این رادیونوکلئید که نیمه عمری برابر با 30 سال دارد، به صورت طبیعی وجود ندارد و در اثر فعالیت‌های راکتور و عمدتاً در سوخت هسته‌ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا یافت می‌شود.

با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم-137 و دشوار بودن واردات این رادیونوکلئید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانش­ فنی جداسازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت  اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای آغاز گردید که با موفقیت در تیر ماه 1402 به پایان رسید.

 با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه تنها دانش فنی لازم برای جداسازی و تخلیص سزیم-137 از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین بار در کشور بومی سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، می­تواند برای دستیابی به دانش­فنی جداسازی سایر هسته­های پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.

هسته پرتوزای سزیم 137 کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاه های پرتوتابی، براکی تراپی، رادیوتراپی، چشمه های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج های صنعتی استفاده می شود.

امروزه از سزیم -137 در اکتیویته های بالا جهت پرتودهی فرآورده های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده می­گردد. سزیم-137 جهت پرتودهی فرآورده­های خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده می­شود. در حال حاضـر پیشـگیری از این عارضـه با پرتودهی مستقیم با اشعه گامـا یـا ایکس  بـه فرآورده های خونی قبل از تزریق ممکن است.

همچنین در اکتیویته های کمتر، سزیم 137 در گیج­های صنعتی جهت اندازه گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده می­گردد.

یکی دیگر از کاربردهای سزیم-137 در چاه پیمایی جهت کسب اطلاعات لازم از خواص کلی سازند از جمله جنس سنگ، خواص پتروفیزیکی، ساختمان لایه های اطراف چاه و اطلاعات زمین شناختی طبقات زمین می­باشد.

شایان ذکر است در فاز نخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پاره‌­های شکافت و خطرات ناشی از آن،  یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جداسازی سزیم-137 طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جداسازی رادیوشیمیایی سزیم-137 به صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.

با طراحی، ساخت و راه اندازی واحد آزمایشگاهی جداسازی سزیم-137 از محصولات شکافت، در نخستین گام بیست و چهار میلی کوری سزیم-137 به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلئیدی 99/9 درصد (در حجم 250 میلی لیتر) تولید گردید.

این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود 2 کوری سزیم-137 در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتو دیده دارد. این مقدار می تواند نیاز فعلی کشور به چشمه های صنعتی سزیم-137 با اکتیویته ای از چند میکروکوری تا چند میلی کوری را رفع کند.

لازم به ذکر است با توجه به اکتیویته بالای چشمه های سزیم-137 برای پرتودهی فرآورده های خونی (بالای 1500 کوری) در حال حاضر امکان تولید این چشمه ها در واحد آزمایشگاهی احداث شده وجود ندارد.

دانشمندان این مرز و بوم در حوزه های گوناگون صنعت هسته ای با تلاش شبانه روزی و اراده ای پولادین واژه ما می‌توانیم را معنی کرده‌اند و فرصت خدمت را به نمایش اقتدار علمی و فناوری کشورمان تبدیل می‌کنند. در این صنعت جمعه‌ها تعطیل نیست. 

سزیم ۱۳۷ به تولید آزمایشگاهی رسید