همه چیز در مورد سیستم دفاع هوایی پاتریوت + تصاویر

سیستم موشکی دفاع هوایی پاتریوت چه نوع سیستمی است؟

سیستم موشکی پاتریوت با نام کامل MIM-104 Patriot یک سیستم دفاع هوایی دوربرد ساخت کمپانی ریتون است که نزدیک به چهار دهه از ورود آن به سرویس می گذرد. پاتریوت کوتاه شده عبارت Phased Array Tracking Radar to Intercept of Target است و این یعنی اینکه از رادار برای شناسایی، رهگیری و سپس ارسال موشک به سمت اهداف متخاصم استفاده می کند. این سیستم دفاع هوایی ماژولار و بسیار متحرک است و هر واحد آن را می توان در کمتر از یک ساعت مستقر کرد. این سرویس موشکی برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ وارد سرویس شد و قرار بود با حملات گسترده و در تعداد انبوه جت های جنگنده شوروی و کشورهای عضو پیمان ورشو مقابله کند.

پاتریوت، بر اساس ادعای سازندگان و مقامات ارتش ایالات متحده، توانایی شناسایی و رهگیری همزمان ۱۰۰ هدف هوایی و درگیر شدن همزمان با ۹ تهدید را داراست و می تواند هواپیما، موشک هی کروز و موشک های بالستیک برد کوتاه را ساقط کند. سیستم موشکی پاتریوت اولین تجربه خود در میدان نبرد را در سال ۱۹۹۱ در جنگ خلیج فارس داشت و برای مقابله با موشک های اسکاد عراق به کار گرفته شد، و در حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ نیز بار دیگر مورد استفاده قرار گرفت. این سیستم اخیراً نیز در یمن به کار گرفته شد، پس از آن که نیروهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی از آن برای دفاع از خود در مقابل موشک های نیروهای حوثی استفاده کردند. اگر چه سیستم دفاع هوایی پاتریوت در ابتدا برای مقابله با هواپیماهای جنگی طراحی شده بود، تاکنون تنها یک هواپیمای سرنشین دار را ساقط کرده است و آن هم یک جت تهاجمی سوری Su-24 بود که در سال ۲۰۱۴ توسط نیروهای اسراییلی ساقط شد.

این سیستم دفاع هوایی تاکنون به کشورهای تایوان، کره جنوبی، مصر، آلمان، یونان، ژاپن، لهستان، مراکش، کویت، هلند، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسپانیا فروخته شده و برخی از این سیستم ها در برخی کشورهای اروپایی نیز مستقر شده اند. از نقاط قوت سیستم دفاع هوایی پاتریوت می توان به زمان واکنش کوتاه، توانایی درگیری با چند هدف به صورت همزمان، قابلیت تحرک زمینی بالا و توانایی مقاومت در مقابل جمینگ الکترونیکی اشاره  کرد. برد رادار این سیستم دفاع هوایی به ۱۰۰ کیلومتر نیز می رسد اما به طور متوسط برد موشک های آن ها ۱۵ تا ۲۲ کیلومتر و ارتفاع شان تا ۲۴ کیلومتر نیز می رسد. حداقل مدت پرواز هر موشک ۹ ثانیه و حداکثر آن ۳ دقیه و ۳۰ ثانیه خواهد بود.

سیستم دفاع هوایی پاتریوت چه موشک هایی شلیک می کند؟

سیستم موشکی پاتریوت در واقع از سه نوع موشک متفاوت استفاده می کند: PAC-3, MSE, و GEM (PAC-2). موشک PAC-3 یک موشک رهگیر میان برد، رهگیر با ارتفاع پایین تا متوسط است که برای درگیر شدن با کلاهک های موشک های بالستیک بهینه سازی شده است. MSE در واقع نسخه پیشرفته تر موشک PAC-3 است و برد و ارتفاع درگیری آن نسبت به مورد قبلی افزایش یافته و یک موشک قدرتمند است که می تواند با هر نوع هدفی، از موشک های بالستیک تا موشک های کروز درگیر شود.

موشک GEM بیشترین برد را در میان سه موشک مذکور داشته و می تواند با تهدیدهای با ارتفاع پایین تا ارتفاع خیلی زیاد درگیر شود. هنوز مشخص نیست که کدام یک از این موشک ها در اختیار اوکراین قرار داده می شود اما با این سه نوع موشک، پاتریوت می تواند تقریباً با تمام تهدیدات هوایی که سیستم های دفاع هوایی اوکراین با آن ها درگیر بوده اند مقابله کند، به ویژه موشک های کروز با ارتفاع پروازی پایین مانند نمونه روسی Kalibr یا پهپادهای کامیکازه ای که کشورهای غربی و اوکراین مدعی هستند از نوعد شاهد ۱۳۶ ایرانی هستند.

سیستم آتشبار دفاعی پاتریوت چگونه مستقر می شود؟

هر قبضه آتشبار دفاعی پاتریوت یک واحد کامل از این سیستم دفاع هوایی برای عملیات موشکی است که شامل یک سیستم لانچری سوار بر کامیون با ۸ لانچر است که هر یک توانایی جای دادن تا چهار رهگیر موشک را داراست. هر قبضه از دو ژانرتور دیزلی تشکیل شده که ۳۰۰ کیلووات انرژی را برای تامین انرژی الکتریکی سیستم فراهم می کند و همچنین یک ست راداری AN/MPQ-65A، شش تا هشت ایستگاه لانچر موشکی، یک آنتن رادیویی و یک ایستگاه کنترل درگیری (ECS) را شامل می شود. ایستگاه کنترل درگیری جایی است که اپراتور می نشیند، رادارها را مانیتور کرده، تهدیدات بالقوه را ردیابی کرده و دستور پرتاب را در صورت نیاز به سیستم خواهد داد. ارتش ایالات متحده در حال حاضر ۱۸ گردان پرتاب موشک پاتریوت دارد که ۵۰ واحد کامل این سیستم دفاع هوایی را در اختیار دارند که شامل ۱,۲۰۰ رهگیر موشکی می شود. هزینه کنونی هر موشک این سیستم ۳ تا ۴ میلیون دلار و هزینکه لانچرها نیز هر کدام ۱۰ میلیون دلار است.

این بخش از سیستم پاتریوت می تواند با فاصله از ایستگاه های پرتاب قرار گیرد که از نابودی آن در صورت مورد حمله قرار گرفتن خود سیستم دفاع هوایی توسط موشک ها و تهدیدهای دشمن جلوگیری می کند. هر ایستگاه پرتابی شامل یک قالب است که روی آسانسوری هیدرولیک نصب شده است. یک سیستم پرتاب را می توان با ۴ موشک GEM، دوازده موشک MSE یا ۱۶ موشک PAC-3 مجهز کرد. هر لانچر می تواند انواعی از این سه موشک را در خود داشته باشد که بسته به ماهیت تهدید هوایی تعیین می شود. یک سیستم پاتریوت با هشت ایستگاه لانچری می تواند دستکم ۳۲ موشک یا حداکثر ۱۲۸ موشک بسته به نوع و استعداد تهدیدها داشته باشد.

بزرگ ترین نقطه ضعف و محدودیت سیستم دفاع هوایی پاتریوت چیست؟

اگر چه پاتریوت از سیستم دفاع هوایی روسی S-300 بهتر است اما نقاط ضعفی نیز دارد. عوارض زمین کوهستانی و منحنی بودن زمین می توانند توانایی های رادار سیستم دفاع هوایی پاتریوت برای شناسایی اهداف با سقف پروازی کوتاه مانند پهپادها و موشک های کروز را محدود سازند. موشک های این سیستم به خودی خود بسیار گرانقیمت بوده و هر کدام بیش از ۳ میلیون دلار قیمت دارند. در حالی که در نگاه اول، دورنمای استفاده از یک موشک ۳ میلیون دلاری برای ساقط کردن یک پهپاد کامیکازه ۲۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ دلاری، داد و ستدی نه چندان منطقی است، گزینه جایگزین اجازه دادن به عبور پهپاد، باعث از بین رفتن شبکه انرژی اوکراین و وخیم تر شدن شرایط برای غیرنظامیان در این کشور جنگ زده می شود. کمپانی ریتون مدعی است که سیستم پاتریوت از سال ۲۰۱۵ توانسته ۱۵۰ موشک بالستیک را رهگیری کند هر چند نرخ موفقیت این سیستم همواره مورد بحث بوده است.

 آیا دیگر کشورها نیز سیستم های دفاع هوایی پاتریوت به اوکراین می فرستند؟

هنوز نمی دانیم که چند سیستم دفاع هوایی پاتریوت به اوکراین ارسال می شوند. هر واحد کامل می تواند منطقه ای به وسعت یک شهر بزرگ را در مقابل تهدیدهای هوایی محافظت کند. اوکراین خود نیز دارای چند سیستم دفاع هوایی متعلق به دوران اتحاد جماهیر شوروی است، از جمله سیستم های موشکی S-300 و Buk و البته سیستم IRIS-T که اخیراً توسط آلمان در اختیار کی یف قرار داده شده است. پاتریوت بسیار کارآمدتر از این سیستم های قدیمی است و موشک های GEM برد بسیار بیشتری نسبت به موشک های سیستم IRIS-T دارند.

یکی از جالب ترین جنبه های ارسال سیستم های دفاع هوایی پاتریوت توسط ایالات متحده به اوکراین این است که این سیستم توسط کشورهای مختلف دیگری نیز به کار گرفته شده است، از جمله کشورهایی که تاکنون برای مقابله با روسیه، سلاح هایی را در اختیار اوکراین قرار داده اند. آلمان، یونان، هلند، رومانی، اسپانیا و سوئد همگی دارای سیستم هوایی پاتریوت هستند و این بدان معناست که فرصت آن وجود دارد که هر کدام از این کشورها موشک های خود را برای تامین کردن سیستم های پاتریوت در اختیار نیروهای اوکراینی قرار دهند. حتی ممکن است پس از چراغ سبز ایالات متحده، این کشورها تعدادی از سیستم های دفاع هوایی پاتریوت خود را به اوکراین ارسال کنند.

در شروع حمله روسیه، ارسال موشک های پاتریوت به اوکراین به هیچ عنوان قابل تصور نبود. حمله همه جانبه ماه های اخیر روسیه به سیستم های زیرساختی و غیرنظامی در پشت خطوط مقدم نبرد اوکراین باعث شده که دولت بایدن و دیگر کشورهای عضو ناتو رویه خود را در رد کردن درخواست های مکرر کی یف برای سیستم های پیشرفته تر و کارآمدتر تغییر دهند. ادامه حملات روسیه به اهداف غیرنظامی در اوکراین ممکن است باعث شود که کشورهای عضو ناتو سلاح های پیشرفته تری مانند تانک و جت جنگنده نیز در اختیار اوکراین قرار دهند، در تلاش برای اینکه روسیه را وادار به متوقف کردن جنگ نمایند. جنگ روسیه و اوکراین به این زودی ها به پاین نخواهد رسید و سیستم پاتریوت نیز آخرین سیستم جنگ افزاری پیشرفته ای نخواهد بود که ایالات متحده و کشورهای ناتو به اوکراین ارسال خواهند کرد.