گورستان تاریخی ظهیرالدوله در میدان تجریش تهران، خیابان دربند واقع شده است.
در پشت یک ساختمان قدیمی، گورستانی مخفی شده است که چهره های معروفی در آن دفن شده است.
علی خان ظهیرالدوله داماد روشنفکر ناصرالدین شاه بود که سالها پیش از آن که بهشت الزهرا ساخته شود، گورستان تاریخی ظهیرالدوله را در 1303 خورشیدی به جای گذاشت
وقتی پدر علی خان ظهیر الدوله از دنیا رفت، ناصرالدین شاه به دلیل درستکاری این خانواده و اعتمادی که به آنها داشت، به علی خان، لقب پدرش را داد و وی به عنوان وزیر تشریفات در دربار ناصری شروع به کار کرد و بعد هم شاه به خاطر علاقه اش به او، یکی از دختران خود به نام فروغ الدوله را به همسری او در آورد.
فروغ الدوله از زنان با سواد و آزادی خواهی بود که در زمان مشروطه کمک زیادی به مشروطه خواهان کرد.
در ادامه ظهیر الدوله در سال 1265 خورشیدی با صفی علیشاه از شیخ های مکتب نعمت اللهی اشنا شد و از پیروان او شد و بعد از این که صفی علیشاه از دنیا رفت، علی خان ظهیرالدوله جانشین او شد و لقب صفاعلی گرفت و مریدان خیلی زیادی در تهران و سراسر کشور داشت.
ظهیرالدوله انجمن اخوت که شالوده اش را صفی علی شاه گذاشته بود را به شکل رسمی و با موافقت مظفرالدین شاه تاسیس کرد.
انجمن اخوت در اوایل کار 110 نفر عضو داشت.علی خان ظهیرالدوله باغی نزدیک به امامزاده قاسم داشت که کنار گورستانی قدیمی بود و برای گردش و تفریح به آنجا می رفت و بعد از تشکیل انجمن اخوت خانقاه انجمن را در همین باغ برپا کرد.
فروغ الدوله همسر ظهیرالدوله هم تا پایان عمر عضو این انجمن بود و بدون حجاب در جلسه های این انجمن رفت و آمد داشت و سخنرانی می کرد.
این عکسی است که از فروغ الدوله و دو دخترش در لباس درویشی با کشکول و چوبدستی باقی مانده است.
وقتی ظهیرالدوله در روز پنجم تیرماه 1303 خورشیدی بر اثر سکته قلبی در باغ خودش در جعفرآباد شمیران از دنیا رفت ، طبق وصیتی که از قبل کرده بود، وی را در قبرستان عمومی همان محل و در کنار خانقاه ظهیرالدوله به خاک سپردند. بعد از فوت علی خان، مریدانش اسم این گورستان تاریخی و قدیمی را آرامگاه ظهیرالدوله گذاشتند و از آنجایی که وی مورد قبول اکثر طبقات اجتماعی بود خیلی از هنرمندان و سیاستمداران و دانشمندان وصیت کردند که در همین آرامگاه دفن شوند. بعد از علی خان اولین کسی که در این محل به خاک سپرده شد، ایرج میرزای شاعر بود.
درویش خان موسیقی دان و نوازنده ای که از اعضای انجمن اخوت هم بود، یک سال بعد از ایرج میرزا کنار مزار ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
به مرور که به تعداد گورها اضافه می شد انجمن اخوت به فکر توسعه و نگهداری گورستان افتاد و اطراف گورستان را دیوار کشیدند و آنجا را به تصرف خودشان درآوردند.
گورستان ظهیرالدوله غسالخانه ای نداشت و به همین خاطر اموات آنجا را در امامزاده صالح تجریش یا امام زاده قاسم غسل می دادند و بعد به این محل انتقال می دادند.
در محل گورستان ظهیرالدوله 581 قبر وجود دارد که همه از چهره های معروف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر ایران هستند.
فروغ فرخزاد در همین قبرستان دفن شده است و از اهالی موسیقی، قمرالملوک وزیری و مرتضی محجوبی و داریوش رفیعی و روح الله خالقی در این آرامستان دفن شده اند.
یکی از بارزترین مقبره ها در این گورستان ، مقبره رهی معیری است که شبیه به آرامگاه عمر خیام در ابعاد کوچکتر است.
در ضلع شمالی گورستان تاریخی، مقبره ملک الشعرای بهار قرار دارد که بالای چهار طاق اسم کامل بهار و دو طرف اسم وی، شعرهایی از این شاعر دیده می شود.
مزار ظهیرالدوله در ضلع جنوبی گورستان و روی یک سکو قرار دارد که بر روی آن سه سنگ قبر دیده می شود که یکی مربوط به ظهیرالدوله و دوتای دیگر همسر و فرزند وی هستند.
از دنیای سیاست بیشتر چهره های مشروطیت در این گورستان دفن شده اند نظیر سید حسن تقی زاده، سردار اسعد بختیاری و محمد مسعود.
سنگ های این قبرستان شبیه به هم نیستند و بعضی هایشان فیروزه ای رنگ هستند. قبرها با شخصیت فرد فوت شده هماهنگی دارند.
یکی از زیباترین سنگ قبرها، مقبره حسین صبا است که به شکل دو کتاب روی هم است.
از سال 1340 به بعد، دفن اموات در این مجموعه ممنوع شد و دفن افراد بین سالهای 40 تا 50 با اجازه نامه خاص و آن هم به صورت محدود انجام می شد. آخرین فرد معروف دفن شده در این گورستان، فروغ خواجه نوری ملقب به همایون فر است که ندیمه اشرف پهلوی بود.
در حال حاضر هیچ اثری از انجمن اخوت باقی نمانده است و آخرین متولی حفظ و نگهداری این گورستان و خانقاه درویش رضا بود که پس از فوتش، همسرش این مسولیت را به عهده گرفت.
گورستان مشاهیر ایران در سال 1377 به عنوان یک اثر ملی توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید.
.gif)
.gif)
0 دیدگاه